Kalp zarında su toplanması neden olur ve nasıl tedavi edilir?

Kalp zarı (perikard), kalbi çevreleyen ve koruyan çift katmanlı bir zardır. Bu iki katman arasında normalde az miktarda (yaklaşık 15-50 ml) kayganlaştırıcı sıvı bulunur. Bu sıvı, kalbin rahatça kasılmasını sağlar. Ancak, çeşitli nedenlerle bu zarın içinde normalden fazla sıvı birikmesine "perikardiyal efüzyon" veya halk arasında "kalp zarında su toplanması" denir. Sıvı miktarı arttıkça, kalbe baskı yaparak hayati tehlike oluşturabilen "kardiyak tamponad" adı verilen bir duruma yol açabilir.

Perikardiyal efüzyonun birçok potansiyel nedeni vardır. En yaygın nedenler şunlardır:

• Enfeksiyonlar: Viral (soğuk algınlığı, grip, COVID-19), bakteriyel (tüberküloz gibi) veya mantar enfeksiyonları perikardın iltihaplanmasına (perikardit) ve sıvı birikmesine neden olabilir.
• Otoimmün Hastalıklar: Romatoid artrit, lupus (SLE), skleroderma gibi vücudun kendi dokularına saldırdığı hastalıklar kalp zarını da etkileyebilir.
• Kanser: Akciğer kanseri, meme kanseri, lenfoma, lösemi gibi kanserlerin kalp zarına sıçraması (metastaz) veya kalp zarının kendi kanseri (mezotelyoma) önemli bir nedendir.
• Böbrek Yetmezliği: Üremi (kanda atık ürünlerin birikmesi) perikard iltihabına yol açabilir.
• Kalp Krizi (Miyokard Enfarktüsü): Kalp krizinden sonraki birkaç gün içinde veya geç dönemde (Dressler sendromu) gelişebilir.
• Açık Kalp Ameliyatı: Ameliyattan sonra "postperikardiotomi sendromu" olarak ortaya çıkabilir.
• Göğüs Travması: Trafik kazası, düşme veya kesici/delici yaralanmalar sonucu oluşabilir.
• Radyasyon Tedavisi: Göğüs bölgesine uygulanan radyoterapi, geç dönemde perikard hasarına neden olabilir.
• İlaçlar: Bazı tansiyon ilaçları (hidralazin), tüberküloz ilaçları (izoniazid) ve epilepsi ilaçları (fenitoin) gibi ilaçlar nadiren neden olabilir.
• Diğer Nedenler: Tiroid hastalıkları, aort anevrizması yırtılması ve bazı metabolik hastalıklar.

Belirtiler, sıvının miktarına ve birikme hızına bağlıdır. Yavaş birikimde vücut kendini adapte edebilir ve hiçbir belirti olmayabilir. Hızlı birikim ise hayatı tehdit edici olabilir.

• Göğüs Ağrısı: Keskin, batıcı bir ağrı olabilir. Öne eğilmekle hafifler, sırt üstü yatmakla artar.
• Nefes Darlığı: En sık görülen belirtidir. Özellikle yatarken artar.
• Çarpıntı
• Öksürük
• Yutma Güçlüğü
• Hıçkırık
• Halsizlik ve Yorgunluk
• Bacaklarda ve Karında Şişlik (Ödem)
• Kardiyak Tamponad Belirtileri: Şok, aşırı halsizlik, baygınlık hissi, soğuk terleme, bilinç bulanıklığı. Bu durum acil müdahale gerektirir.

Tedavi, altta yatan nedene, sıvının miktarına ve hastanın klinik durumuna göre değişir.

Eğer sıvı miktarı fazlaysa, kalbe baskı yapıyorsa (kardiyak tamponad) veya nedeni bilinmiyorsa, sıvının boşaltılması gerekir. Bu işlemlere "perikardiyosentez" denir.

• İğne ile Perikardiyosentez: Lokal anestezi altında, göğüs duvarından bir iğne ile girilerek sıvı boşaltılır. Acil durumlarda hayat kurtarıcıdır. Alınan sıvı, nedeni belirlemek için laboratuvara gönderilir.
• Cerrahî Drenaj (Perikardiyal Pencere): Daha kalıcı bir çözüm için, cerrahi olarak kalp zarında küçük bir pencere açılır. Bu pencere, sıvının karın boşluğuna akarak emilmesini sağlar. Genellikle tekrarlayan efüzyonlarda veya kanser hastalarında tercih edilir.
• Balon Perikardiyotomi: Nadiren kullanılan bir yöntemdir. Kateter ile girilip balon şişirilerek zar genişletilir.

Eğer sıvı sürekli tekrarlıyorsa ve diğer tedaviler işe yaramıyorsa, kalp zarının cerrahi olarak tamamen veya kısmen çıkarılması gerekebilir. Bu, son çare tedavidir.

Kalp zarında su toplanması, hafif ve kendiliğinden geçebilen bir durumdan, hayatı tehdit eden acil bir duruma kadar geniş bir yelpazede seyredebilir. Erken teşhis ve altta yatan nedenin doğru bir şekilde tedavi edilmesi çok önemlidir. Nefes darlığı, göğüs ağrısı gibi belirtileriniz varsa vakit kaybetmeden bir kardiyoloji uzmanına başvurmanız hayati önem taşır.