Kalp kaçakları neden oluşur ve nasıl tedavi edilir?

Kalp kapak kaçakları, kalbin dört odacığı arasında bulunan ve kan akışının tek yönlü olarak ilerlemesini sağlayan kapakçıkların tam olarak kapanamaması sonucu oluşur. Bu durum, kanın bir miktar geriye doğru kaçmasına (yetmezlik) neden olarak kalbin iş yükünü artırır. Kalp kapakları; mitral, aort, triküspit ve pulmoner kapak olmak üzere dört tanedir ve herhangi biri etkilenebilir.

Kalp kapak kaçakları doğuştan (konjenital) olabileceği gibi, sonradan da gelişebilir (edinsel). Başlıca nedenler şunlardır:

• Doğuştan Gelen Yapısal Bozukluklar: Bazı bireylerde kapaklar normalden farklı yapıdadır (örneğin, biküspit aort kapağı).
• Yaşlanma: İlerleyen yaşla birlikte kapak yapılarında kireçlenme (kalsifikasyon) ve dejenerasyon meydana gelebilir, bu da esneklik kaybına ve kaçağa yol açar.
• Romatizmal Ateş: Genellikle streptokok enfeksiyonları sonrası gelişen bu durum, kalp kapaklarında hasara neden olabilir.
• Enfektif Endokardit: Kalp kapaklarının bakteriyel enfeksiyonu, kapak yapısını bozarak kaçağa sebep olur.
• Kardiyomiyopati: Kalp kası hastalıkları, kapakların bağlı olduğu yapıları etkileyerek kaçak oluşturabilir.
• Mitral Kapak Prolapsusu: Mitral kapağın yaprakçıklarının gevşek olması ve kapanırken bombeleşmesi durumudur, sıklıkla hafif kaçakla birlikte görülür.
• Kalp Krizi (Miyokard Enfarktüsü): Kalp kasının bir bölümünün hasar görmesi, kapağa destek olan yapıları etkileyebilir.
• Hipertansiyon: Yüksek tansiyon, özellikle aort kapağı üzerinde stres yaratarak zamanla kaçağa neden olabilir.
• Travma: Göğüs bölgesine alınan şiddetli darbeler kapaklara zarar verebilir.

Hafif kaçaklar genellikle belirti vermez ve tesadüfen teşhis edilir. Orta ve ileri dereceli kaçaklarda ise şu belirtiler görülebilir:

• Nefes darlığı (özellikle efor sırasında veya uzanırken)
• Çabuk yorulma
• Çarpıntı
• Bacaklarda ve ayak bileklerinde şişlik (ödem)
• Baş dönmesi, bayılma
• Göğüs ağrısı (anjina)

Tanı için doktor öncelikle detaylı bir fizik muayene yapar ve steteskopla kalpte "üfürüm" adı verilen anormal sesleri dinler. Kesin tanı ve kaçağın şiddetini belirlemek için şu testler kullanılır:

• Ekokardiyografi (Kalp Ultrasonu): Kapak yapısını, kaçağın derecesini ve kalbin pompalama fonksiyonunu değerlendirmek için en önemli tanı yöntemidir.
• Elektrokardiyogram (EKG): Kalbin elektriksel aktivitesini kaydederek ritim bozukluklarını tespit eder.
• Göğüs Röntgeni: Kalbin büyüyüp büyümediğini gösterir.
• Kardiyak MR veya BT: Daha detaylı görüntüleme gerektiğinde kullanılır.
• Efor Testi: Fiziksel aktivite sırasında semptomların ve kalbin tepkisinin değerlendirilmesini sağlar.

Tedavi, kaçağın tipine, şiddetine, hastanın semptomlarına ve genel sağlık durumuna göre planlanır.

İlaçlar kaçağı tedavi etmez, ancak semptomları hafifletmek ve komplikasyon riskini azaltmak için kullanılır:

• İdrar söktürücüler (Diüretikler): Vücuttaki fazla sıvıyı atarak kalbin yükünü hafifletir.
• ACE inhibitörleri veya ARB'ler: Kan damarlarını genişleterek kan basıncını düşürür ve kalbin iş yükünü azaltır.
• Beta Blokerler: Kalp atım hızını yavaşlatarak kalbin işini kolaylaştırır.
• Antikoagülanlar (Kan Sulandırıcılar): Pıhtı oluşumu riski yüksek olan hastalarda (örneğin, atrial fibrilasyon veya mekanik kapak varlığında) kullanılır.

İleri derecede kaçak ve ciddi semptomları olan hastalarda kapak onarımı (reparasyon) veya kapak değişimi (replasman) gerekebilir.

• Kapak Onarımı (Valvüloplasti): Mümkün olduğunda tercih edilir. Kapak, kendi dokusu korunarak onarılır. Bu işlem bazen kateter yoluyla (balon valvüloplasti) da yapılabilir.
• Kapak Değişimi: Onarımın mümkün olmadığı durumlarda, hasarlı kapak çıkarılarak yerine yapay bir kapak takılır.

Yapay kapaklar iki türlüdür:

• Mekanik Kapaklar: Dayanıklıdır ancak ömür boyu kan sulandırıcı ilaç kullanımı gerektirir.
• Biyolojik Kapaklar (Doku Kapakları): İnek veya domuz dokusundan yapılır. Kan sulandırıcı gerektirmez ancak mekanik kapaklara göre daha kısa ömürlüdür.

Günümüzde birçok kapak işlemi, açık kalp cerrahisi yerine minimal invaziv yöntemlerle (göğüste küçük kesilerle) veya kateter bazlı yöntemlerle (kasıktan girilerek) yapılabilmektedir (örneğin, TAVI - Transkateter Aort Kapak İmplantasyonu).

Tedavinin önemli bir parçasıdır:

• Doktorun önerdiği şekilde düzenli, hafif egzersiz yapmak.
• Tuz tüketimini sınırlamak.
• Sağlıklı kiloyu korumak.
• Sigara ve alkolden uzak durmak.
• Düzenli doktor kontrollerine gitmek.

Kalp kapak kaçakları, hafif ve asemptomatik formlardan hayatı tehdit eden ciddi formlara kadar geniş bir yelpazede seyreder. Erken teşhis ve uygun tedavi ile birçok hasta normal ve kaliteli bir yaşam sürdürebilir. Eğer kalp kapak kaçağınız olduğundan şüpheleniyorsanız veya teşhis konulduysa, bir kardiyoloji uzmanına başvurmanız ve tedavi planınızı birlikte oluşturmanız hayati önem taşır.