Kalpte sıvı birikimi neden olur ve ne gibi belirtiler gösterir?

Kalpte sıvı birikimi, tıbbi adıyla perikardiyal efüzyon, kalbi çevreleyen perikard adlı zarın içinde normalden fazla sıvı toplanması durumudur. Perikard, kalbi koruyan ve sabit kalmasını sağlayan çift katmanlı bir zardır; bu katmanlar arasında genellikle az miktarda (yaklaşık 15-50 ml) kayganlaştırıcı sıvı bulunur. Ancak çeşitli nedenlerle bu sıvı miktarı artabilir ve kalbin çalışmasını engelleyebilir. Ciddi vakalarda, sıvı birikimi kalbe baskı yaparak "kalp tamponadı" adı verilen hayatı tehdit eden bir duruma yol açabilir.

Kalpte sıvı birikimine yol açan birçok faktör bulunur. Başlıca nedenler şunlardır:

• Enfeksiyonlar: Viral (soğuk algınlığı, grip), bakteriyel (tüberküloz gibi) veya mantar enfeksiyonları perikard iltihabına (perikardit) neden olarak sıvı birikimini tetikleyebilir.
• İnflamatuar (İltihaplı) Hastalıklar: Romatoid artrit, lupus gibi otoimmün hastalıklar perikardda iltihaba yol açabilir.
• Kanser: Akciğer, meme kanseri veya lenfoma gibi kanserlerin perikarda yayılması (metastaz) veya perikardın kendi tümörleri sıvı birikimine neden olabilir.
• Kalp Krizi veya Kalp Ameliyatı: Kalp krizi sonrası veya açık kalp ameliyatları gibi durumlar perikardda tahrişe ve sıvı artışına yol açabilir.
• Böbrek Yetmezliği: Üremi (kanda atık ürünlerin birikmesi) perikard iltihabına neden olabilir.
• Travma: Göğüs bölgesine alınan darbeler veya kazalar perikardda sıvı birikimine sebep olabilir.
• İlaçlar: Bazı ilaçlar (hidralazin, prokainamid gibi) yan etki olarak perikardit yapabilir.
• Diğer Nedenler: Radyasyon tedavisi, hipotiroidi (tiroit bezinin az çalışması) veya nedeni bilinmeyen (idyopatik) durumlar da sıvı birikimine neden olabilir.

Belirtiler, sıvı miktarına ve birikim hızına bağlı olarak değişir. Hafif vakalarda hiçbir belirti görülmeyebilir, ancak sıvı arttıkça veya hızlı birikirse şu şikayetler ortaya çıkabilir:

• Göğüs Ağrısı: Genellikle keskin, batıcı bir ağrı olup öne eğilmekle hafifleyebilir; sırt, boyun veya omuza yayılabilir.
• Nefes Darlığı: Sıvının akciğerlere baskı yapması veya kalbin dolmasını engellemesi sonucu oluşur, özellikle yatarken artabilir.
• Çarpıntı: Kalbin hızlı veya düzensiz atması hissi.
• Öksürük: Kuru ve inatçı bir öksürük görülebilir.
• Yorgunluk ve Halsizlik: Kalbin pompalama işlevinin azalmasına bağlı olarak ortaya çıkar.
• Baş Dönmesi veya Bayılma: Kalp tamponadı gibi ciddi durumlarda kan basıncı düşebilir ve bayılma olabilir.
• Şişkinlik: Karında veya bacaklarda ödem (şişlik) görülebilir.
• Ateş: Altta yatan enfeksiyon veya iltihap durumunda ateş eşlik edebilir.

Teşhis için fizik muayene, ekokardiyografi (kalp ultrasonu), göğüs röntgeni, EKG ve kan testleri kullanılır. Tedavi, altta yatan nedene ve sıvının şiddetine bağlıdır. Hafif vakalarda ilaçlarla (anti-inflamatuar ilaçlar) tedavi yeterli olabilirken, ciddi birikimlerde perikardiyosentez (sıvının iğneyle boşaltılması) veya cerrahi müdahale gerekebilir. Erken teşhis ve uygun tedavi, komplikasyonları önlemede hayati öneme sahiptir; bu nedenle belirtiler fark edildiğinde bir doktora başvurulmalıdır.