Kalbin etrafında sıvı birikmesi neden olur?

Kalbin etrafında sıvı birikmesi, tıpta "perikardiyal efüzyon" olarak adlandırılır. Kalbi çevreleyen ve koruyan perikard adlı zarın iki katmanı arasında normalden fazla sıvı toplanması durumudur. Bu durum, altta yatan çeşitli sağlık sorunlarının bir belirtisi olarak ortaya çıkabilir ve ciddiyeti birikim miktarına ve hızına bağlıdır. Hafif vakalarda belirti göstermeyebilirken, şiddetli birikimler kalbe baskı yaparak hayatı tehdit eden "kalp tamponadı"na yol açabilir.

Perikardiyal efüzyonun birçok potansiyel nedeni vardır. Bunlar genellikle aşağıdaki kategorilere ayrılır:

• Enfeksiyonlar (Perikardit): En yaygın nedenlerden biridir. Virüsler (soğuk algınlığı virüsleri gibi), bakteriler (tüberküloz gibi) veya mantarlar perikard zarının iltihaplanmasına (perikardit) neden olabilir. İltihap, sıvı üretimini artırarak birikime yol açar.
• Otoimmün Hastalıklar: Vücudun bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırması sonucu oluşan romatoid artrit, lupus (SLE) ve skleroderma gibi hastalıklar perikardı etkileyerek sıvı birikimine neden olabilir.
• Kanser (Malignite): Akciğer kanseri, meme kanseri, lenfoma, lösemi veya kalbin kendisinden kaynaklanan tümörler perikarda yayılım (metastaz) yapabilir veya doğrudan etkileyerek sıvı birikimine sebep olabilir.
• Kalp Krizi (Miyokard Enfarktüsü): Kalp krizi sonrasında, özellikle kalbin ön duvarını etkileyen geniş krizlerden sonra, perikarda yayılan bir iltihap reaksiyonu gelişebilir (Dressler sendromu). Bu da sıvı birikmesine yol açabilir.
• Böbrek Yetmezliği (Üremi): İleri evre böbrek yetmezliğinde, kanda üre gibi atık maddeler birikir. Bu toksik maddeler perikardı tahriş ederek iltihap ve sıvı birikimine neden olabilir.
• Travma: Göğüs bölgesine alınan şiddetli bir darbe (trafik kazası, düşme vb.), kalp ameliyatları (bypass gibi) veya göğüs bölgesine uygulanan radyoterapi perikarda zarar vererek sıvı sızıntısına neden olabilir.
• İlaç Yan Etkileri: Hidralazin, izoniazid veya fenitoin gibi bazı ilaçlar nadiren ilaca bağlı lupus benzeri bir sendroma yol açarak perikardiyal efüzyona neden olabilir.
• Diğer Nedenler:
  • Tiroid hastalıkları (hipotiroidi/tiroit bezinin az çalışması)
  • Aort anevrizmasının yırtılması gibi vasküler (damarsal) sorunlar
  • Nedeni bilinmeyen (idyopatik) durumlar

Belirtiler, sıvının miktarına ve birikme hızına bağlıdır. Yavaş birikimlerde vücut kendini adapte edebilir ve hiçbir belirti olmayabilir. Hızlı birikimler ise daha ciddi belirtilere yol açar:

• Göğüs ağrısı (genellikle keskin, sırtüstü yatarken artan, öne eğilmekle azalan)
• Nefes darlığı (özellikle yatarken artar)
• Çarpıntı
• Öksürük
• Yutma güçlüğü
• Halsizlik ve yorgunluk
• Ayaklarda ve bacaklarda şişlik (ödem)
• Kalp tamponadı belirtileri (şiddetli nefes darlığı, baygınlık hissi, soğuk terleme, şok)

Tanı için fizik muayene, ekokardiyografi (en değerli tanı yöntemi), göğüs röntgeni, EKG ve BT/MR gibi görüntüleme yöntemleri kullanılır. Altta yatan nedeni bulmak için kan testleri yapılır. Tedavi, altta yatan nedene, sıvının miktarına ve hastanın semptomlarına bağlıdır:

• Altta Yatan Nedenin Tedavisi: Enfeksiyon varsa antibiyotik, iltihap varsa anti-inflamatuar ilaçlar (ibuprofen, kolşisin) verilir.
• Sıvının Boşaltılması (Perikardiyosentez): Sıvı fazla miktardaysa veya kalbe baskı yapıyorsa, bir iğne ile girilerek sıvı boşaltılır. Bu işlem hem tanı hem de tedavi amaçlı yapılabilir.
• Cerrahi Müdahale: Tekrarlayan efüzyonlarda, perikardın bir kısmının çıkarıldığı "perikardiyal pencere" ameliyatı gerekebilir.

Kalbin etrafında sıvı birikmesi, hafif ve kendiliğinden geçebilen bir durumdan, acil müdahale gerektiren hayati bir soruna kadar geniş bir yelpazede seyredebilir. Yukarıdaki belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, derhal bir doktora başvurmanız hayati önem taşır. Erken teşhis ve uygun tedavi, başarılı sonuçların anahtarıdır.